W świecie owadów, a w szczególności wśród pszczół, obserwujemy fascynujące interakcje i hierarchie. Charakterystyczne dla pszczelej społeczności jest istnienie jednej, centralnej figury – królowej, która pełni rolę matki całego roju. Od niej zależy przetrwanie i efektywność kolonii, a jej życie trwa znacznie dłużej niż życie pracowitych robotnic. Ale jaką rolę pełni ta niezwykła pszczoła i dlaczego jest tak ważna?
Znana też jako pszczoła-matka, królowa jest niekwestionowanym liderem ula. W każdym roju znajduje się tylko jedna taka osobnik, a jej zadaniem jest składanie jaj oraz utrzymanie harmonii i porządku wśród innych pszczół. Ciekawostką jest fakt, że jej długość życia to około 5 lat. Dla porównania, robotnice żyją zaledwie 30-40 dni od momentu wyklucia.
Charakterystycznym elementem wyglądu pszczelej matki jest jej większy rozmiar w porównaniu do pozostałych mieszkańców ula – osiąga około 2 cm długości. Jej ciało jest dłuższe i smuklejsze, a takie skrzydła umożliwiają jej łatwe przemieszczanie się. Wyróżnia ją również fakt posiadania rozwiniętych jajników i zdolności do reprodukcji. Wydziela też specjalne feromony, których celem jest nie tyle przyciąganie partnera, co zacieśnianie więzi wśród pszczół.
Interesująco działają te feromony na kolonię – mogą stymulować produkcję wosku, hamować rozwój jajników u robotnic, a nawet zmuszać je do harmonijnej pracy. Jakiekolwiek niedobory tych substancji wprowadzają chaos w ula, powodując, że pszczoły zaczynają poszukiwać nowej królowej.
W roju pszczół zawsze jest tylko jedna matka, niezależnie od jego liczebności. Dlatego musi być ona długowieczna, szanowana i płodna. Co więcej, w ciągu dnia jest w stanie znieść od 1500 do 2000 jaj. Te zapładniają trutnie, które niestety umierają bezpośrednio po kopulacji. Ci, którzy przez to przejdą, są później usuwani z ula przez robotnice – po skończonym locie godowym już nie mają żadnej funkcji.
Wygląd i rozwój pszczół jest także kwestią wychowania. Rój decyduje o potrzebie nowej królowej, wybiera larwę i zasila ją mleczkiem pszczelim przez 9 dni (zwykłe robotnice są karmione przez 6 dni). Dzięki temu u larwy rozwijają się struktury odpowiedzialne za płodność.
Przywództwo pszczelej matki polega głównie na składaniu jaj i powiększaniu roju. Przerwy od tego zajęcia są zazwyczaj wykorzystywane na spożywanie mleczka pszczelego i miodu dostarczanego przez inne pszczoły. Ciekawostką jest fakt, że pszczoły nie śpią, a jedynie przebywają w stanie bezruchu, pozostając jednak czujnymi i gotowymi do reagowania.
Długość życia pszczelej matki zależy od wielu czynników, w tym warunków środowiskowych. W przeciwieństwie do innych pszczół, królowa nie ginie po użyciu żądła – co ma duże znaczenie podczas walk między królowymi. Nowa królowa może pokonać starą, jeżeli ta zostanie uznana przez rodzinę za niewłaściwą do prowadzenia ula.